ابتدا باید دید پوشیدن لباس سیاه در هر حال موجب غم و 

اندوه می شود.

یافته‏هاى روان‏شناسی می‌گوید رنگ سیاه، زمانی مفهوم 

نیستى، پوچى و پایان یافتن را تداعى مى‏کند و غم زایی دارد

 که به عنوان انتخاب اوّل و یا یکى از سه انتخاب اوّل باشد؛ 

یعنى، در تمام حالات، اولین رنگ انتخاب شده و یا یکى از 

سه رنگ انتخابى اوّل باشد. پوشیدن لباس تیره و استفاده 

از رنگ سیاه - حتى در غیر پوشش - همیشه نامناسب 

نیست و به معناى رسیدن به پایان زندگى و تسلیم شدن 

نیست و تأثیر منفى و تخریب روانى در پى ندارد. پوشیدن 

لباس سیاه در عزا دارى‏ها و براى شخص مصیبت زده‏اى که 

احساس غمگینى مى‏کند، تسکین است و او را در اضطراب 

ناشى از فقدان شخص محبوب، به سمت آرامش دعوت 

مى‏کند، افزون بر این موجب همسو ساختن احساسات 

درونى با فضاى بیرون و باعث آرامش مى‏گردد.

پس از دیدگاه علمى، رنگ سیاه تأثیرى منفى و نامناسب بر 

روان و روح آدمى ندارد و در مصایب، کاهش دهنده آلام 

مى‏باشد و این گونه نیست که علم آن را کاملا و در هر حال 

طرد ‏کند.حال باید دید آیا اسلام براى همیشه و در تمام 

حالات رنگ سیاه را توصیه مى‏کند و به تعبیر روان شناختى، 

براى اولین انتخاب‏ها یا سه انتخاب اوّل رنگ سیاه را بر 

مى‌گزیند و مسلمانان را به این انتخاب دعوت مى‏نماید؟

نگاه آغازین اسلام به رنگ سیاه، یک نگاه منفى است و 

هرگز آن را در حالات عادى و زمینه‏هاى روزمره زندگى، به

 عنوان یک رنگ برتر برنمى‏گزیند، حتی آن را رنگ شیطان و 

فرعون و نماد طغیان‏گرى، ستم و تاریکی معرفى مى‏کند و 

مى‏فرماید: «لباس سیاه نپوشید که لباس فرعون است»(1)

رنگ برگزیده و انتخاب اوّل اسلام، رنگ سفید است که امام 

باقر(ع) مى‏فرماید: «هیچ لباسى بهتر از لباس سفید نیست».

(2)
.بعد از رنگ سفید، رنگ‏هاى زرد و سبز از طرف اولیاى دین 

توصیه شده اسلام است. از نظر اسلام، رنگ زندگى، حیات، 

حرکت و تلاش رنگ سفید است و آرامش بعد از تلاش و 

کوشش در رنگ سیاه (شب) مى‏باشد. پیامبر(ص) فرمود: 

“ألبسوا من ثیابکم البیاض فأنّها من خیر ثیابکم و کفّنوا فیها

 موتاکم؛(3) لباس سفید بپوشید زیرا آن بهترین لباس است

 و مرده هایتان را در لباس سفید کفن کنید".

باز فرمود: «أحسن مازرتم الله عزّ و جلّ به فی قبورکم و 

مساجدکم البیاض؛ از بهترین لباس‌ها برای ملاقات با خدا در 

نماز و قبر، لباس سفید است».(4)

استفاده از لباس سیاه ، در حال نماز مکروه است ، ولی در 

عزاداری استثنا شده است .(5)

رنگ سیاه در مکتب اهل بیت(ع)، فقط در مصایب و 

سوگوارى‏ها مورد استفاده قرار گرفته است؛ یعنى، یک انتخاب 

نادر و استثنایى بوده است و نه انتخابى همیشگى. درنگاه 

ابتدایى رنگ سیاه، یک رنگ مکروه و ناپسند تلقى مى‏شود.

رنگ سیاه در آخرین انتخاب قرار مى‏گیرد؛ آن هم از این 

جهت که به واسطه تأثیر روانى آن، موجب سکوت و سکون 

و آرامش گشته، شخص مضطرب را از مصیبت و حزن به 

آرامش روانى مى‏رساند و یاحداقل در این زمینه بسیار تأثیر 

دارد.

اما در توجیه سیاه پوشی در مراسم عزاداری باید اموری را 

یادآور شویم: اوّلاً، سیاهپوشى سنت منطقى بشر در طول 

تاریخ بوده و در ایران باستان، یونان و اعراب رواج داشته 

است.

شواهد تاریخى و ادبى نشان مى‏دهد رنگ سیاه از دیر باز در 

میان بسیارى از ملل و اقوام نشان عزا و اندوه بوده است. 

این امر به ایران یا دوران اسلام اختصاص ندارد و اعراب 

پیش از اسلام، ایرانیان و یونانیان باستان در عزا جامه سیاه 

یا کبود مى‏پوشیدند.(6)

دوم، سیاهپوشى بر مصائب اهل بیت(ع) تداوم سیره 

انسانى است.

گزارش‏هاى مستند تاریخى حکایتگر این حقیقت است که 

پیامبر و ائمه اطهار(ع) بر این سنت منطقى و رسم طبیعى 

مُهر تأیید گذاشته، در عزاى عزیزانشان سیاه پوشیده‏اند. به 

روایت ابن ابى الحدید در شرح نهج البلاغه، امام حسن(ع) 

در سوگ امیرمؤمنان على(ع) جامه سیاه پوشید و با همین

 جامه براى مردم خطبه خواند.(7)

براساس حدیثى که اکثر محدثان نقل کرده‏اند، زنان بنى 

هاشم در سوگ اباعبدالله الحسین(ع) جامه سیاه 

پوشیدند(8).

از این حدیث شریف ـ که مورد اعتماد و حجّت بوده و 

شخصیّت‌هایی از مشاهیر و ثقات اهل بیت آن را روایت

 نموده‏اند ـ استفاده میشود:

1ـ پوشیدن لباس سیاه در ماتم و عزا از صدر اسلام مرسوم 

بوده، بانوان بنی‌هاشم در ماتم حضرت سیّد الشّهدا(ع) لباس

 سیاه پوشیدند.

2ـ تشویق و ترغیب امام(ع) از این عمل، دلیل بر رجحان و 

مطلوبیت آن است؛ و فهمیده میشود که ادامه آن جهت 

فراموش نشدن این واقعة بسیار بزرگ تاریخی و بزرگداشت 

قیام سیّد الشّهدا مستحب است.

مرحوم کلینى نقل مى‏کند که سلیمان بن راشد از پدرش نقل 

کرد: امام سجاد(ع) را دیدم که جبّه‏اى جلو باز و سیاه رنگ و

 طیلسانى کبود رنگ پوشیده بود.(9)

برخی نوشته اند که دختر “ام سلمه” و زنان انصار در عزای 

“حمزه” و شهیدان اُحد لباس سیاه پوشیدند و “اسما بنت 

عمیس” نیز در عزای “جعفر طیار” سیاه پوشید.(10)

ابونعیم اصفهانی روایت می کند: زمانی که خبر شهادت امام 

حسین(ع) به ام سلمه رسید، در مسجد پیامبر(ص) خیمه 

سیاه برپا کرد و خود جامة سیاه پوشید.(11)

پس از شهادت امام حسین(ع) و یاران او، زنان بنی هاشم 

و طایفة قریش برای امام حسین(ع) لباس سیاه پوشیدند.

(12)

پوشیدن لباس سیاه توسط امام دلیل بر جواز آن در هنگام 

عزاداری است؛ زیرا در اندیشه شیعیان گفتار و رفتار ائمه(ع) 

حجت و دلیل بر مشروعیت هر کاری است

چرا لباس و پوشش سیاه؟

رنگ سیاه، از جهات گوناگون، آثار و خواص مختلف دارد و 

به اعتبار هر یک، در مورد یا مواردى خاص، به کار میرود.
یکى از خواص و آثار رنگ سیاه، آن است که به صورت 

طبیعى، حزن آور و دلگیر و مناسب عزا و ماتم است. از 

همین رو، بسیارى از مردم جهان از این رنگ براى اظهار 

اندوه در مرگ دوستان و عزیزان خود استفاده می‌کنند. البته 

انتخاب رنگ سیاه در ایام سوگوارى، علاوه بر نکته فوق، 

علتى منطقى - عاطفى نیز دارد. آنکه در ماتم عزیزان 

خویش جامه سیاه مى‏پوشد و در و دیوار را سیاهپوش مى‏کند

، بااین عمل مى‏خواهد بگوید و بفهماند: عزیز از دست رفته، 

مایه روشنى چشم و فروغ دیدگانم بود و دفن پیکرش در دل

 خاک به سان افول ماه و خورشید در چاه مغرب، پهنه حیات

 و زندگى را در چشمم تیره و تار ساخته و زمین و زمان را در 

سیاهى و ظلمت فرو برده است.
——————————————————————————————————–
پی نوشت ها:

1- بحارالانوار، ج 83، ص 248.

2- همان، ج 78، ص 330

3- محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ح 18061.

4- همان، ح 18062.

5- محمد کاظم طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج1، ص 

572، منشورات مؤسسة العلمی للمطبوعات؛ آیت ا… محمد 

فاضل لنکرانی ، جامع المسائل، ج1، ص621، 2170

سؤال 2170.

6- تمدن اسلامى در قرن چهارم هجرى، آدام‏متز، ترجمه 

على‏رضا ذکاوتى قراگزلو، ج‏2،ص‏127؛ سیاهپوشى در سوگ 

ائمه نور، 53-93.

7- ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد 

ابوالفضل ابراهیم، ج 16، ص 22

8- بحارالانوار، ج 45، ص 188؛ وسائل الشیعه، ج 2، ص 

890.
9- وسائل الشیعه، ج 3، ص 361.

10- حسین رجبی، پاسخ به شبهات عزاداری، ص 104.

11- همان، ص 103.

12-همان، ص 105.

13- شورى (42) آیه 23؛ هود (11) آیه 29.

14- بحارالانوار، ج 44، ص 287

15- طوسى، امالى، ص 305.

سایت حوزه