ساقی کوثر

گر عباس ماه هاشمین است

هنر جوی امیرالمومنین است

اگر اسطوره ی فخر و ادب شد

چو مامش حضرت ام البنین است

فاطمه (سلام الله علیها) از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) آموخته بود که: هر زنی با شوهر خود مدارا نکند و او را به چیزی بکشاند که قدرت و توان آن را ندارد، هیچ کار نیکی از او قبول نخواهد شد و در حالی خدا را ملاقات خواهد کرد که خداوند بر او خشمناک است.
حضرت مهدی  (عجل الله تعالی فرجه الشریف)  که جهان را با ظهور و احکام نورانی خود متحول می‌کند و عدالت را در تمام زمین حاکم گرداند فرموده‌اند که: دختر رسول خدا برای من سرمشق و الگوی نیکویی است. حضرت مهدی  (عجل الله تعالی فرجه الشریف)  حضرت فاطمه زهرا را الگو و اسوه خود در رفتار و برنامه حکومتی خود می‌داند.
از مهم‌ترین شیوه‌های تعلیم و تربیت، روش الگوگیری است. اسلام هم برای تربیت و تعالی انسان‌ها، بر این اصل مهم تأکید نمود؛ زیرا شخصیت الگو، به‌عنوان یک نقطه‌ی کانونی در محور رشد و هدایت‌های اخلاقی تربیتی قرار می‌گیرد و در شکل‌گیری رفتار تربیت شونده، آثار زیادی بر جای می‌گذارد. به همین دلیل قرآن کریم الگوهای صحیحی را تعیین نموده و بر پیروی از ایشان سفارش کرده است. از سوی دیگر نیاز به الگو، از نیازهای طبیعی بشر است و انسان را وا می‌دارد تا با در نظر داشتن الگوی مورد نظر، تلاشی هدف دار و آگاهانه برای رسیدن به ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی الگو در پیش گیرد.
قرآن کریم، رسول گرامی اسلام  (صلی الله علیه وآله)  را الگوی شایسته و اسوه‌ی حسنه‌ی مؤمنان معرفی کرده است، در این الگوگیری فرقی میان زن و مرد نیست، اما به‌دلیل خُلق و خوی و مسؤولیت‌های خاص زنانه، لازم است زنان از جنس خود هم، الگویی داشته باشند تا از نظر پذیرش الگو و روشن شدن مصادیق اسوه پذیری، به راه و رسم و سیره‌ی‌اخلاقی و خانوادگی او اقتدا کنند. پیامبر  (صلی الله علیه وآله)  خود در سخنانش، فاطمه  (سلام الله علیها)  را از وجود خود می‌داند و بارها در جمع مؤمنین می‌فرماید: فاطمه  (سلام الله علیها)  پاره‌ی تن من است. وجود فاطمه  (سلام الله علیها)  از وجود رسول خدا  (صلی الله علیه وآله)  جدا نیست و سیره‌ی او جلوه‌ی دیگری از سیره‌ی پیامبر است، پس فاطمه  (سلام الله علیها) ، ادامه‌ی راه و سیره‌ی رسول خدا  (صلی الله علیه وآله)  در همه‌ی زمینه‌هاست ازجمله بندگی خدا، تقوا و عبادت، حجاب و عفاف و…، اما آنچه در زندگی کوتاه حضرت، برای اسوه پذیری خاص زنان از ایشان بیشتر مبتلور شده است سیره‌ی حضرت، در عرصه‌ی خانواده و همسرداری و تربیت فرزندان است. امام باقر  (علیه السلام)  در عظمت و جلالت مادر بزرگوارش فاطمه  (سلام الله علیها)  می‌فرمایند: لَقد کانت مفروضَة الطاعةِ علی جمیع مَن خلق الله من الجنّ والإنسِ والطیرِ والوحشِ و الانبیاء والملائکة؛ اطاعت فاطمه  (سلام الله علیها)  بر تمام بندگان الهی از جن و انس، پرندگان و حیوانات، پیامبران و ملائکه واجب است. امام زمان هم وجود مقدس حضرت فاطمه  (سلام الله علیها)  را، اسوه‌ی نیکوی خویش دانسته و فرموده‌اند: و فی ابنةِ رسول الله لیَ اسوةٌ حسنةٌ؛ همانا دختر رسول خدا  (صلی الله علیه وآله)  برای من الگویی شایسته است.
*     نحوه ولادت حضرت فاطمه  (سلام الله علیها) 
بسیار جالب توجه است. آنچه که برای شیعیان آن حضرت باید مورد توجه قرار گیرد اهمیت مراقبت‌های لازم قبل از تولد فرزند است. لزوم طهارت روحی و جسمی برای تشکیل نطفه یک فرزند صالح از خصوصیات آشکاربه‌وجود آمدن یک انسان پاک سرشت و الهی است.
*     حضرت زهرا  (سلام الله علیها)  در رویارویی با ازدواج
بینش توحیدی و مرتبه‌ی ایمان افراد در تمام زندگی آن‌ها متبلور می‌شود و هر کس به اندازه‌ی معرفت و بندگی‌اش در برابر خدا، رفتار خود را سامان می‌دهد. در زندگی فاطمه  (سلام الله علیها) ، خدا محوری بیش از هرچیز دیگر به چشم می‌خورد و در تمام جلوه‌های رفتار و گفتار ایشان حضور دارد. تا آن‌جا که در زندگی خانوادگی، تمام تقاضاها و گفتار و رفتارش را با رضایت خدا می‌سنجید و همواره رضایت خدا را بر رضایت و راحتی خود مقدم می‌کرد و می‌فرمود: اللّهم إنی اسئلک بما تحب وترضی این اصل مهم در زندگی حضرت زهرا  (سلام الله علیها)  در زمینه‌ی ملاک انتخاب همسر، مهریه و جهیزیه نیز دیده می‌شود. با آن که خود به بالاترین مراحل رشد و تکامل معنوی رسیده بود، به‌دنبال رهبانیت یا رفاه نبود و ازدواج را در راستای فرمان برداری از پروردگار ضروری می‌دانست. زمانی که به همسری علی  (علیه السلام)  درآمد و به‌خاطر فقر ایشان، مورد سرزنش و طعنه‌ی زنان قریش قرار گرفت، بعد از آن که جریان را به عرض پیامبر  (صلی الله علیه وآله)  رساند، سر به آسمان بلند کرد و فرمود: رضیتُ بما رضی الله و رسوله؛ راضی شدم به آن چه خدا و رسول خدا  (صلی الله علیه وآله)  به آن‌راضی شدند. در حسن معاشرت با همسر هم رضایت خدا مقدم بود. روزی که علی  (علیه السلام)  از وی پرسید: چرا از رنج گرسنگی و بی‌غذا ماندن خانه وی را خبردار نکرده، فاطمه  (سلام الله علیها)  در پاسخ فرمود: یا ابالحسن إنی لاستحیی من الهیان اکلف نفسک مالا تقدر علیه؛ ای اباالحسن! من از خدای خود شرم می‌کنم که به تو تکلیفی کنم که قادر به انجام آن نیستی. و نفرمود من از تو که همسرم هستی شرم می‌کنم.
*     بی‌توجهی به ظواهر مادی و ارزش‌های کاذب در ازدواج
ازدواج امر مقدسی است، توجه به ارزش‌های ظاهری در مقدمات ازدواج نظیر مهریه، جهیزیه، برگزاری مراسم و تشریفات ازدواج و… زمینه را برای بروز کدورت‌ها و مشکلات خانوادگی به‌وجود می‌آورد. گاهی به واسطه‌ی سنگینی مراسم ازدواج، ارزش‌های حقیقی از بین می‌روند و در آغازین ساعات زندگی مشترک، مشکلات و اختلافات فراوانی به‌وجود می‌آید. فاطمه  (سلام الله علیها)  زمانی به ازدواج با امام علی  (علیه السلام)  پاسخ مثبت داد که علی  (علیه السلام)  هیچ سرمایه‌ای نداشت و تنها دارایی او برای ازدواج، یک زره بود که آن هم صرف تهیه‌ی وسایل ضروری زندگی مشترکشان شد که عبارت بود از: حصیر، لیوان، گلیم، کوزه، آسیاب دستی، مشک، پوست گوسفند، پرده و…. بنابراین رسم جهیزیه و این‌که زن موظف باشد هنگام رفتن به خانه‌ی شوهر، تمام وسایل زندگی را با خود ببرد هیچ ریشه‌ی اسلامی و شرعی ندارد، بلکه تنها یک سنت است. جهیزیه‌ی فاطمه  (سلام الله علیها)  بسیار ساده و اندک بود. هنگامی که جهیزیه‌ی فاطمه  (سلام الله علیها)  را نزد پیامبر آوردند، پیامبر گریست و دست به دعا برداشت و فرمود: خدایا مبارک کن این جهیزیه را که اغلب آن از گل است. مراسم ازدواج فاطمه  (سلام الله علیها)  همراه دعا و اطعام فقرا و صدقه و نیز تهلیل و تکبیر به‌جای غنا و ساز و آواز بود. علی  (علیه السلام)  می‌فرماید: رسول خدا  (صلی الله علیه وآله)  وقتی دخترش را به ازدواج من درآورد، نزد من آمد و فرمود: با نام خدا برخیز و این ذکر را بخوان: علی برکة الله، ماشاءالله ولاقوة إلا بالله، توکلتُ علی الله… سپس مرا در کنار فاطمه نشاند و فرمود: خداوندا اینان محبوب‌ترین مردم در نزد من باشند آنان را دوست بدار و خیر و برکت به فرزندان آن‌ها عطا کن و آنان را از هر آسیبی حفظ کن. من آن‌ها و فرزندانشان را از شرّ شیطان فریب کار به تو می‌سپارم.
*     همسرداری حضرت زهرا  (سلام الله علیها) 
پیامبر اکرم  (صلی الله علیه وآله)  فرموده‌اند: جهاد المرأة حسنُ التعبعّل؛ جهاد زن همسرداری نیکوی اوست. پیامبر  (صلی الله علیه وآله)  این سخن را در جواب زنانی دادند که از ایشان سؤال کردند: چرا همه‌ی فضیلت‌ها مخصوص مردان است و باب جهاد و شهادت به روی ما بسته شده است، ما چگونه می‌توانیم از ثواب این فضیلت عظیم بهره مند شویم؟ علت این‌که همسر داری نیکو برای زنان، مساوی و هم‌تراز با جهاد و از جان گذشتگی مرد دانسته شده است، عظمت و حساسیت موقعیت و نقش زن در خانواده و در برابر همسر است. کلید آرامش، انضباط، استحکام و صمیمیت خانواده به‌دست زنان است و به‌دنبال آن موفقیت و آسودگی خاطر مرد نیز، به نوع رفتار و برخورد زن درون خانه بستگی دارد.
1)     عشق و محبت توأم با احترام به همسر؛ از اهداف مهم در ازدواج، آرامش و رابطه‌ی محبت‌آمیز میان زوجین است، برقراری روابط عاطفی، نقش مهمی در استحکام خانواده و حسن رابطه و سازگاری زن و شوهر دارد. خداوند در آیه‌ی 21 سوره‌ی روم، به اصل وجود عشق و احساس محبت متقابل بین زن و شوهر اشاره فرموده: از نشانه های خداوند این است که از نوع خودتان، همسرانی برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید و میانتان دوستی و رحمت نهاد. یکی از عوامل مهم در تحقق عشق و محبت میان همسران بیان و اظهار آن است. چه‌بسا کسانی که در قلب محبت فراوانی نسبت به همسرشان دارند، ولی توانایی ابراز آن را ندارند. در حالی که گفتن جملاتی که حاکی از محبت زوجین نسبت به هم است در رفع بسیاری از تردیدها و سوء ظن‌ها کمک می‌کنند.
2)      شناخت همسر و آشنایی با ابعاد روحی و شخصیتی او؛ از عوامل انس و الفت در خانواده و استحکام آن، شناخت حالات و روحیات یکدیگر و درک متقابل است. در صورت درک صحیح روش و رفتار همسر، طرف مقابل می‌تواند در برابر آن واکنش مناسبی نشان دهد و با شناخت موقعیت او راحت‌تر از خطاها و لغزش‌های احتمالی همسرش گذشت کند، زیرا بسیاری از اختلاف‌ها ناشی از بدفهمی‌ها و سوءتفاهم‌ها است. فاطمه  (سلام الله علیها)  در مدت کوتاه زندگی خود با علی  (علیه السلام) ، حقیقت وجودی و روحیات علی  (علیه السلام)  را می‌شناخت و زمانی که دیگران از فهم و درک رفتار علی  (علیه السلام)  ناتوان بودند، فاطمه  (سلام الله علیها)  آن‌ها را راهنمایی می‌کرد و با خصوصیات رفتاری امام آشنا می‌ساخت.
3)      پرهیز از تقاضای نامقدور؛ ریاست اقتصادی و مسؤولیت هزینه‌های خانواده، بر عهده‌ی مرد است و او موظف است از نظر اقتصادی همسر و فرزندانش را تأمین کند. و این به‌دلیل نقش ویژه‌ی زنان در خانواده است. تا بتوانند آسوده خاطر به پرورش کودکان و انجام وظایف همسری بپردازند. بنابراین درخواست لباس، زینت و لوازم منزل و امثال آن خواسته‌هایی است که معمولاً هر زنی به خود اجازه می‌دهد تا از همسرش طلب کند، اما حضرت زهرا  (سلام الله علیها)  همسرش را برای این تقاضاها و خواسته‌ها به زحمت نمی‌انداخت. فاطمه  (سلام الله علیها)  از رسول خدا  (صلی الله علیه وآله)  آموخته بود که: هر زنی با شوهر خود مدارا نکند و او را به چیزی بکشاند که قدرت و توان آن را ندارد، هیچ کار نیکی از او قبول نخواهد شد و در حالی خدا را ملاقات خواهد کرد که خداوند بر او خشمناک است.
4)      قناعت و ساده زیستی؛ وارستگی و ساده زیستی هم، از نقاط برجسته‌ی حیات فاطمی است که در زندگی کوتاه حضرت نمودهای زیبایی داشته است. زهد و ساده زیستی حضرت، همیشه به‌معنای فقر و جبر روزگار نبود. خدیجه س، مادر بزرگوارشان هم با این‌که زن ثروتمندی بود، در راه خدا همه‌ی اموالش را انفاق کرد و خود در کمال سختی، اواخر عمر را در شعب ابی طالب گذراند. زندگی ساده‌ی فاطمه نیز حاصل انتخابی عارفانه و عاشقانه بود، گوییفاطمه  (سلام الله علیها)  از همان آغازین لحظات ورود به خانه‌ی امیرالمؤمنین، با بخشش لباس عروسی این راه را برگزیده بود.

5)      تقسیم کار در خانه فاطمه زهرا  (سلام الله علیها) : از ویژگی‌های خانواده‌ی متعادل و موفق، تقسیم کار مناسب و منصفانه‌ی مسؤولیت‌های موجود در خانه و خانواده است. وقتی اعضای خانواده به‌طور مشترک در کارها و مسؤولیت‌های خانه سهیم باشند، کارها با عدالت توزیع می‌شود. تقسیم کار در صورتی بر پایه‌ی عدالت است که به شئونات و استعدادهای تکوینی زن و مرد توجه شود. در مورد زن، مهم این است که لطافت و ظرافت روحیه‌ی او، پوشیدگی و دوری نامحرمان و توانایی وی در انجام امور مورد توجه قرار گیرد. در زندگی فاطمه  (سلام الله علیها)  و علی  (علیه السلام)  این تقسیم کار به بهترین شکل صورت گرفته بود. تقسیم کار را پیامبر اکرم  (صلی الله علیه وآله)  پیشنهاد دادند، تدبیر کارهای منزل بر عهده‌ی زهرا  (سلام الله علیها)  و اداره‌ی بیرون منزل بر دوش علی  (علیه السلام)  قرار گرفت.

منبع: تسنیم

من از اين حرکت راهيان نور که چند سال است بحمداللَّه روزبه‌روز هم در کشور توسعه پيدا کرده بسيار خرسندم و اين حرکت را حرکت بسيار بابرکتي ميدانم و معتقدم اين مقطع حساس براي ما يک تجربه است. شما جوانهاي امروز اگر آن روز هم بوديد توي اين ميدان با عزم راسخ حاضر ميشديدامروز هم در ميدان علم ميدان سياست ميدان تلاش و کار ميدان همبستگي ملي و ميدان بصيرت شما جوانها پايمردي خودتان را نشان داديد و ايستادگي خودتان را اثبات کرديد. (مقام معظم رهبري امام خامنه ای)

قرآن گشودم آیه ی محشر بیاورم
میخواستم که سوره ی کوثر بیاورم
من کیستم ز فاطمه سر در بیاورم
باید کسی شبیه پیمبر بیاورم

هنگام وصفت عقل مرا ترک می کند
معراج رفته شان تو را درک میکند

با نور تو زمین شرف آسمان گرفت
چل روز مصطفی ثمری بی کران گرفت
پابر زمین گذاشتی و خاک جان گرفت
تا آمدم بگویم زهرا زبان گرفت

گفتم که رخصتی بده بهتر بخوانمت
مهرت اجازه داد که مادر بخوانمت

مادر سلام، گوشه ی چشمی به ما کنید
مادر سلام، درد مرا هم دواکنید
با این امید در زده ام تا که وا کنید
لطفی به این اسیر یتیم گدا کنید

حالا اگر چه چادر تو وصله دار هست
من سائلم همیشه برایم انار هست

یا آیه آیه آیه ی خود(( هل اتی)) کنی
یا از کرم لباس عروسی عطا کنی
چادر امانتی بدهی تا چها کنی
یک قوم را به نور خدا آشنا کنی

دنیا تو را نخواست که اینقدر زشت شد
خاکی که زیر پای تو آمد بهشت شد

دنیا تمام ظلمت و تو ماورای نور
با تو کم است فاصله تا انتهای نور
همسایه ات اگر که شده آشنای نور
این بوده است از برکات دعای نور

در آسمان نور چه بدری ،شبیه توست
در سال یک شب است که قدری شبیه توست

در خانه عطر سیب تو از بس جمیل بود
یادآور بهشت خدای جلیل بود
سرچشمه ی وضوی تو از سلسبیل بود
جاروی خانه ی تو پر جبرئیل بود

دنیا به پای مهر تو از شرم آب شد
آبی که گشت مهرییه ی تو گلاب شد

آنکه تورا به جمله ی ((لولاک)) می شناخت
درک تورا فراتر از ادراک می شناخت
پرواز را چه کس بجز افلاک می شناخت
بانوی آب را پدر خاک می شناخت…

نام پدر همیشه به دنبال مادر است
خیر العمل محبت زهرا و حیدر است

(مجيد تال)

عبادت فاطمه (س) ، آن‌چنان بی‌مانند است که درخشندگی نورش باعث حیرت و لذت ملائکه مقرب الهی می‌گردد؛ تا جایی‌که هفتاد هزار فرشته از فرشتگان مقرب الهی، جملگی بر او سلام و تحیت می‌فرستند و به تأیید و تشویق او می‌پردازند.
اطاعت و عبادت خداوند، هدف خلقت و تنها راه رسیدن به قرب الهی و کمال مطلوب است؛ «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ»1 از این رو، یکی از مهم‌ترین اهداف انبیاء و اوصیای الهی، توجه دادن مردم به پرستش و بندگی خداوند است. عبودیت، سکوی ترقی و کمال است، هر‌چه مقام عبودیت در انسان کامل‌تر شود، نردبان ترقی، بلندتر و هر‌چه از عبودیت کاسته شود، نردبان ارتقاء کوتاه‌تر می‌شود و در نتیجه کمالات افول می‌کند؛ به گونه‌ای که اگر این پایگاه برچیده شود، تمام کمالات درهم می‌ریزد.
اهل‌بیت (ع) ، بندگان مخلص خداوند و راه نمایان و الگو‌های بشریت هستند و اراده الهی هم‌واره در زندگی آن‌ها حاکم بوده است. آن‌ها به بالاترین درجات کمال در عبادت رسیده‌اند. بررسی و شناخت سیره عبادی هر یک از اهل‌بیت (ع) و تبعیت از آن، ما را در رسیدن به سرمنزل مقصود یاری‌ خواهد کرد. سیره عبادی حضرت زهرا (س) به عنوان أم‌الأئمه و اسوه اهل‌بیت (ع) ، یکی از بهترین و کامل ترین الگوهاست که سعی شده به فرازهایی از آن اشاره شود.
1. عظمت عبادت حضرت زهرا (س)
قبل از پرداختن به سیره عبادی حضرت زهرا (س) ، باید به جای‌گاه و مقام عبودیت آن حضرت توجه کرد. معرفی و شناخت جای‌گاه و عظمت عبادت حضرت زهرا (س) در نزد ملائکه و ائمه طاهرین (ع) ما را در شناخت بهتر و اهمیت سیره آن حضرت، یاری خواهد کرد.
جای‌گاه عبادت حضرت زهرا (س) نزد ملائکه
عبادت فاطمه (س) ، آن‌چنان بی‌مانند است که درخشندگی نورش باعث حیرت و لذت ملائکه مقرب الهی می‌گردد؛ تا جایی‌که هفتاد هزار فرشته از فرشتگان مقرب الهی، جملگی بر او سلام و تحیت می‌فرستند و به تأیید و تشویق او می‌پردازند.علامه مجلسی (ره) روایت می کند که پیامبر اکرم (ص) فرمود: «فاطمه (س) بانوی زنان جهانیان از پیشینیان و آیندگان است. او در محراب خود می‌ایستد و هفتاد هزار فرشته مقرب بر او سلام می‌دهند و او را به همان‌گونه که با مریم سخن می‌گفتند، صدا می‌زنند و می‌گویند: ای فاطمه! همانا خداوند تو را برگزیده و پاک ساخته و بر زنان جهانیان برتری داده است.» 2
تاثیر مقام عبودیت در نام‌گذاری حضرت
مقام عبودیت حضرت زهرا (س) چنان روشن و ظاهر بوده که تمامی جوانب زندگی آن حضرت و حتی ظواهر زندگی ایشان را تحت تأثیر قرار داده است تا جایی که نام گذاری و حکمت آن نیز تحت تأثیر این سیره و خصلت الهی است.
راوی می‏گوید: از حضرت صادق (ع) علت نام‌گذاری حضرت فاطمه (س) را به - زهرا - پرسیدم. فرمود: چون وقتی در محراب عبادتش به نماز می‏ایستاد، فروغ نورش برای ساکنان آسمان می‏درخشید؛ همان‌گونه که نور ستارگان آسمان برای زمینیان می‏درخشد.»3 امام صادق (ع) می‌فرمایند: حضرت فاطمه (س) به این جهت «بتول‏» نامیده شد که از همه بریده و دل به خدا بسته بود.»4
2. خوف و خشوع حضرت فاطمه (س)
سرور زنان دنیا و بانویی بهشتی که اولیاء خدا به او مباهات می کنند، به هنگام عبادت، چنان خوف و خشیت الهی در بدنش ظاهر می‌شد که تمام وجودش به لرزه می‌افتاد و تمام اعضا و جوارحش ترسان و لرزان می‌گشت. حضرت فاطمه (س) در نمازش از ترس خدا نفس نفس می‏زد و گریه در گلویش می‏شکست»5
پیامبر (ص) درباره عبادت حضرت زهرا (س) می‌فرماید:« آن‌گاه که دخترم فاطمه (س) در محراب عبادت، در پیش‌گاه پروردگار به نماز می‌ایستد، نور عبادتش برای ملائکه آسمان درخشیدن می‌گیرد؛ به‌سان نور ستارگان برای اهل زمین و خداوند پر‌عزت و جلالت، خطاب به فرشتگانش می‌فرماید: «ملائکه من! بر بنده‌ام فاطمه، سرور کنیزانم، نظر کنید؛ بر درگاه من ایستاده، در حالی‌که بند بند وجودش از خوف من مرتعش و لرزان است و با تمامی قلب به عبادت من روی نهاده است….»6
3. اهتمام به عبادت
اهتمام به عبادت و کوشش در راز و نیاز با خداوند، از اصول اساسی در سیره عبادی اهل‌بیت (ع) است. آنان با انتخاب و اختصاص زمان مناسب و رعایت آداب عبادت، این حقیقت را آشکار ساخته‌اند که عبادت، نه امری فرعی، بلکه از مسائل اصلی است و در متن زندگی قرار دارد.امام حسن (ع) درباره اهتمام مادرش حضرت زهرا (س) به عبادت می‌فرمایند:
«رأیت امی قائمه فی محرابها لیله الجمعه؛ فلم تزل راکعة ساجدة حتی انفجر عمود الصبح؛ مادرم را در شب جمعه در محراب عبادتش دیدم که تا طلوع فجر یا در حال رکوع بود و یا در سجود.»7حسن بصری نیز در توصیف اهتمام حضرت زهرا (س) به عبادت چنین می‌گوید: در این امت عابدتر از فاطمه نبود؛ آن اندازه عبادت می‌کرد که پاهایش متورّم شده بود.»8
شب ازدواج
اهتمام به عبادت در سراسر زندگی و در تمامی فراز و نشیب های حیات این انوار مقدسه ظاهر بوده است. حضرت زهرا (س) نیز به هنگام عبادت، آن چنان در عظمت حق غرق می‏گشت و از خود بی‌خود می‏شد که از فکر عزیزان و فرزندان خویش نیز با تمامی علاقه‏ای که به آنان داشت، جدا می‌گشت، از این رو پروردگار نیز ملائکه‏ای را می‏فرستاد تا گهواره‏ی فرزندان او را حرکت دهند.9
او حتی در شب ازدواج، از حضرت علی (ع) می‏خواهد که با هم به نماز بایستند و در این شب، خدا را عبادت کنند. «فانشدک اِنَّ الله ان قمت الی الصلوة فنعبد الله تعالی هذة اللیلة»10 آن‌گاه که رسول خدا (ص) از او پرسید: اکنون فرشته‏ی وحی در کنار من است و از جانب خدا پیام آورده است و هر آن چه بخواهی تحقق می‏پذیرد. چه درخواستی داری؟ او در جواب گفت: «قالت شغلنی عن مسئلته لذة خدمته، لاحاجة لی غیر النظر الی وجه الکریم فی دارالسلام؛ لذتی که از خدمت به خدا می‏برم، مرا از هر خواهشی بازداشته است. مرا حاجتی جز این نیست که پیوسته ناظر جمال زیبا و والای حضرت حق در آخرت باشم.»11
مواقیت دعا
توجه به مواقیت خاص برای دعا و عبادت الهی در زندگی تمامی ائمه (ع) و به خصوص حضرت زهرا (س) به آسانی مشهود است و نمونه‌های فراوانی از آن در تاریخ ذکر شده است.
عصر جمعه ی فاطمی
حضرت فاطمه (س) می‌فرماید: شنیدم پیامبر (ص) فرمود: غروب روز جمعه، ساعتی است که هر‌کس، آن را مراقبت کند و در آن لحظه دعا کند، دعایش مستجاب شود. - حضرت زهرا (س) - برای درک آن ساعت - به خدمت‌کارش می‏گفت: بر فراز بلندی برو و هر‌گاه دیدی نیمه خورشید غروب کرد، مرا خبر کن تا دعا کنم.»12
شب های قدر حضرت فاطمه (س)
اهتمام به عبادت شب های قدر و توجه دادن اهل خانه و فرزندان به این مهم، یکی از سیره های عبادی و تربیتی حضرت زهرا (س) است که می‌تواند الگویی برای تمامی مسلمانان و به خصوص مادران باشد.حضرت علی (ع) فرمود: فاطمه (س) نمی‏گذاشت کسی از اهل خانه در شب‌های قدر به خواب رود. به آنان غذای کم می‏داد و از روز قبل برای احیای شب قدر آماده می‏شد و می‏فرمود: محروم کسی است که از برکات این شب محروم باشد.»13
4. نماز در سیره عبادی حضرت فاطمه (س)
نماز در سیره عبادی اهل‌بیت (ع) نماز از جای‌گاه خاصی برخوردار است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان گفت پس از معرفت و ایمان به خداوند، هیچ امری به این اندازه مورد توجه ایشان نبوده است. از این رو در وصایای خود، نزدیکان و پیروان‌شان را به طور خاص به نماز سفارش کرده‌اند.14 حضرت زهرا (س) نیز برای نماز، اهتمام و احترام خاصی قائل بوده اند که موارد زیر بیان‌گر آن است.
محراب حضرت فاطمه (س)
حضرت زهرا (س) برای عبادت، برنامه و محل خاص داشتند که از جمله داشتن محراب و جای‌گاه مخصوص در خانه برای عبادت است. امام حسن (ع) می‌فرماید:«رأیت أمی فاطمه قامت فی محرابها…؛ مادرم فاطمه را در محراب عبادتش دیدم…»15 هم‌چنین در تاریخ آمده است که روزی پیامبر (ص) به خانه حضرت زهرا (س) آمدند و سراغ ایشان را گرفتند و فرمودند:«أین ابنتی؟» جواب دادند:«فی محرابها».
لباس و عطر مخصوص نماز
از جمله سیره های عبادی ایشان، توجه به بوی خوش و لباس مخصوص در نماز بود. گزارش شده است آن حضرت در واپسین لحظه های زندگی، پس از وضو گرفتن به اسماء فرمودند:«ای اسماء عطر مرا، همان عطری که همیشه می زنم و پیراهنی را که همیشه در آن نماز می‌گذارم، بیاور و بر بالینم بنشین، هرگاه وقت نماز شد، مرا از خواب بیدار کن. اگر بیدار شدم که نماز می گزارم و گرنه کسی را دنبال علی (ع) بفرست تا بیاید.»16
نمازهای مخصوص
امام صادق (ع) فرمود: مادرم فاطمه (س) همواره دو رکعت نماز می‏خواند که جبرئیل به او آموخته بود. در رکعت اول آن پس از حمد، صد بار سوره قدر و در رکعت دوم، پس از حمد، صد بار سوره توحید و پس از سلام نماز، تسبیحات مخصوص حضرت.»17
هم‌چنین ایشان فرموند: «هر کس چهار رکعت نماز گزارد و در هر رکعت، پنجاه مرتبه «قل هو الله احد» را بخواند، گویی نماز فاطمه (س) را خوانده است و این نماز، نماز بازگشت‏کنندگان به‌سوی خداست.» 18و نیز فرمود: «مادرم فاطمه دو رکعت نماز مخصوص داشت که جبرئیل به او آموخته بود و آن‌گاه که سلام آن را می‏گفت، با تسبیحات مخصوص خویش خدای را ستایش می‏کرد، سپس می‏فرمود: «سبحان ذی‏العز الشامخ المنیف، …»19
و باز حضرت می‌فرمایند: برای رفع هر خطر و درست انجام شدن هر کار سرنوشت‏سازی، دو رکعت نماز خالصانه به همان ترتیب که دخت گران‌مایه‏ی پیامبر می‏خواند، به‌جا می‏آورید. در رکعت نخست، سوره‏ی «حمد» و آن‌گاه «قل هو الله» را پنجاه مرتبه می‏خوانید و رکعت دوم را بسان رکعت اول به‌جا می‏آورید. سپس دست‌ها را نیایش‌گرانه به‌سوی آسمان بالا می‏برید و این دعا را با همه‏ی وجود می‏خوانید:اللهم اتوجه الیک بهم… 20
دعا و اذکار مخصوص
یکی از جلوه‌های عبادت، راز و نیاز با خداوند متعال و توجه به دعا و مناجات است. دعاهای فراوانی که از اهل‌بیت (ع) و حضرت زهرا (س) نقل شده است، این امر را به وضوح روشن می سازد.صحیفه‌ای به نام صحیفة‌الزهراء از ایشان به جا مانده است که مشتمل بر دعاهای حضرت است. حضرت زهرا (س) با دعا و مناجات، مأنوس بود و دعاهای وارده از او گواه این معناست. آن‌جا که حضرت رسول (ص) دعایی را به او می‏آموزد، می‏گوید: «این دعا از دنیا و آن‌چه در آن است، در نزد من محبوب‏تر است»21
مورد مشهور، ذکر تسبیح حضرت است که در بیان ائمه اطهار (ع) ذکرکثیر و اعظم اذکار و برابر با هزار رکعت نماز شمرده شده است. امیرالمؤمنین (ع) به حضرت زهرا (س) فرمود تا برود و از پیامبر (ص) خادمی بخواهد.
او نیز رفت و ضمن نشان دادن پینه‏های دستش گفت: آسیاب کردن مرا به زحمت انداخته است و آن‌گاه درخواست‏ خادمی کرد. پیامبر (ص) در پاسخ فرمود: آیا نمی‏خواهی - به جای خادم - هدیه‏ای به تو دهم که از همه دنیا ارزش‌مندتر باشد؟ هنگامی که برای خواب آماده شدی، سی و چهار بار «الله‏اکبر» و سی و سه بار «الحمدلله‏» و سی و سه بار «سبحان الله‏» بگو.»22 فاطمه بعد از شنیدن این سخنان، سه مرتبه فرمودند:«از خدا و رسول خدا خشنودم»23
انس با قرآن
زهرا (س) با قرآن انسی دیرینه داشت. سلمان می‏گوید: رسول خدا (ص) مرا برای کاری به خانه‏ی فاطمه (س) فرستاد. به خانه که رسیدم، صدای زهرا (س) را- که در درون خانه قرآن می‏خواند- شنیدم. «فسمعت فاطمة تقرأ القرآن من جوا».24باز سلمان روایت می‏کند که داخل خانه‏ی حضرت زهرا (س) شدم و دیدم در همان حالی که مشغول کار خود بود و جوها را آسیاب می‏کرد، قرآن می‏خواند.25 اگر گوش‌ شنوایی وجود داشته باشد، هنوز هم سخنان عمیق و بلند او درباره ‏ی قرآن از مسجد مدینه به گوش می‏رسد:
«قرآن کتابی گویا و راست‌گو و دارای نور فراوان و روشنی درخشان است. کتابی که بینش‏هایش روشن، نهفته‏ها و لطائفش آشکار، ظواهرش جلوه‏گر، پیروانش مورد رشک دیگران، پیرویش راهبر به بهشت رضوان و شنودنش باعث رستن انسان است. در پرتو آن می‏توان به دلایل روشن الهی و واجبات بیان شده‏اش و محرمات ممنوعش و روشن‌گری‏های تاب‌ناکش و برهان‏های کافیش و خوبی‏های متحسنش (مستحبات) و رخصت‏های بخشیده‏اش (مباحات) و قوانین واجبش، دست یافت.»26
حضرت زهرا (س) در همین خطبه‏ی غرا و بی‏نظیرش، از حدود 60 آیه به صورت نقل و اقتباس و تلمیح در نهایت دقت و زیبایی و کاملا به‌جا استفاده کرده است. هم‌چنان که در دیگر خطبه‏اش در بستر بیماری، بر زنان مهاجر و انصار به بیش از 10 آیه تمسک نموده است. همین‏ها بهترین گواه و شاهد بر انس حضرت زهرا (س) با قرآن است.
آری روایات در مورد عبادت خالصانه و عارفانه‏ی حضرت فاطمه (س) به‌ویژه نیایش‏ها و دعاهایی که آن بانوی برگزیده با آن‌ها با پروردگارش راز و نیاز می‏نمود، بسیار است. او دخت فرزانه‏ی نخستین و برترین عبادت‌کنندگان است. بانوی بانوان که مفهوم پرستش و عبادت و ارزش واقعی آن را به همان اندازه که آفریدگارش را شناخته بود، درک می‏کرد.از این رو، جای هیچ شگفتی ندارد که از راز و نیاز و عبادت، لذت معنوی و روحی ببرد. شگفت‏انگیز نیست که از ایستادن به عبادت در برابر خدا، به آرامش دل و اطمینان جان اوج گیرد.

پی‌نوشت‌:
1. سوره ذاریات، آیه56
2. بحارالانوار،ج43،ص49
3. علل الشرایع، ج 1، ص 21
4. مستدرک عوالم، ج 1، ص81 - 80
5. ارشاد القلوب، 105
6. الصدوق، الامالی، ص 100
7. الاربلی، کشف الغمه، ج2،ص341
8. ابن شهر آشوب، المناقب، ج3،ص341
9. بحارالانوار، ج43،ص45
10. احقاق الحق، ج4، ص481
11. ریاحین الشریعة،ج1،ص 105
12. معانی الاخبار، ص399
13. دعائم الاسلام، ج 1، ص 282
14. به طور نمونه به وصیت امیرالمومنین (ع) مراجعه کنید: «الله الله فی الصلوه، فإنها عمود دینکم» نهج البلاغه، نامه47
15. مسند احمد،ج1،ص236.
16. کشف الغمه، ج2، ص62.
17. جمال الاسبوع:173
18. من لایحضره الفقیه، ج1، ص564
19. بحار، ج98
20. رک. مصباح المتهجد، ص266
21. بحارالانوار، ج92،ص404
22. کنزالعمال 2:57
23. بحارالانوار،ج43،ص82
24. بحارالانوار، ج43،ص46
25. بحارالانوار، ج43، ص88
26. قسمتی از خطبه حضرت در مسجدالنبی (ص)
سیدرضا هاشمی/کارگرنیوز