شکفد بار دگر لاله‌ی رنگین مراد
غنچه‌ی سرخ فرو بسته‌ی دل باز شود
من نگویم که بهاری که گذشت آید باز
روزگاری که به سر آمده آغاز شود،

روزگار دگری هست و بهاران دگر
کاشکی آینه‌ای بود درون‌بین که در او،
خویش را می‌دیدم
آنچه پنهان بود از آینه‌ها می‌دیدم

می‌شدیم آگه از آن نیروی پاکیزه نهاد
که به ما زیستن آموزد و جاوید شدن
پیک پیروزی و امید شدن

شاد بودن هنر است
شاد کردن، هنری والاتر

لیک هرگز نپسندیم به خویش
که چو یک شکلک بی‌جان شب و روز،
بی‌خبر از همه خندان باشیم
بی‌غمی عیب بزرگی است که دور از ما باد

شاد بودن هنر است
گر به شادی تو دل‌های دگر باشد شاد

زندگی صحنه‌ی یکتای هنرمندی ماست
هر کسی نغمه‌ی خود خواند و از صحنه رود
صحنه پیوسته به جاست
خرّم آن نغمه که مردم بسپارند به یاد
شادي و نشاط يک پديده طبيعي و از نيازهاي اساسي و لازمه زندگي انسان است.
 خلقت هستي به گونه اي است که خود به خود شادي هايي دارد مانند بهار طرب انگيز، گل هاي زيبا ، طلوع خورشيد ، آواز پرندگان و بسياري از پديده هاي ديگر در ذات خود نشاط به همراه دارد و تمامي اين ها شور و نشاط را نه تنها در وجود انسان بلکه در تمام موجودات جهان به وجود مي آورد.
بنابراين انسان ذاتاً شادي را دوست دارد و بر زندگي او تاثير مثبت مي گذارد.
بسياري از روان شناسان بر اين تاکيد دارند که شاد بودن در زمان حال ، منجر به تغييرات مثبت و بسيار مهمي در آينده خواهد شد. به عبارتي شما اول بايد شادي را به زندگيتان وارد کنيد تا امکان ايجاد تغييرات مثبت فراهم آيد.
اما متاسفانه به نظر مي رسد شادي حلقه مفقوده سلامت روان در جامعه انسان ها است و اين تصور غلط در ميان افراد جامعه شکل گرفته است که شادي جزء رفتارهاي جامعه پسند نيست وقتي افراد مومن هنگام شادي نيز سعي مي کنند خود را جدي و عبوس نشان دهند.
در اين رهگذر و در کنار فشارهاي اجتماعي – اقتصادي ،نوجوانان و جوانان از آن جا که الگوهاي رفتار شادمانه حقيقي را در بزرگترها نديده اند يا شادي هاي کاذب و قلابي را مشاهده نمودند ، روز به روز بيشتر نشاط و شادي را در مصنوعات جستجو مي کنند. بنابراين
اولاً: بايد تلاش کنيم شادي و اميد واقعي را در خانواده و جامعه تقويت کنيم
 ثانياً: الگوي درست و واقعي معرفي کنيم
 ثالثاً: روي باورها و آموزش شادي واقعي به خانواده و افراد جامعه بيشتر توجه کنيم.
شادي هيجان مثبتي است که به رضايت از زندگي تعبير مي شود و مانند هر هيجان ديگر با تغييرات فيزيولوژيک در انسان همراه است پزشکان نتيجه مي گرفتند که بيوشيمي انسان ، واکنش هاي هيجاني را تحت تاثير قرار مي دهد و به همين ترتيب هيجان هم بر بيوشيمي تاثير مي گذارد. لذا فعاليت هاي جسمي و ذهني مانند ورزش ،کار کردن ، خنديدن ،. . . . .. ايجاد هيجان و شادي مي کند.
احساس حضور در محضر خداي رحمان و توکل و ايمان به ياري او در همه عرصه هاي کار و زندگي به انسان احساس امنيت و حمايت از طرف قدرتي پايدار و عظيم مي دهد و سبب روحيه عالي مي شود متکي بودن به قدرت هاي پوشالي و اصطلاحاً خالي بودن پشت آدمي موجب افسردگي و از دست دادن روحيه مي گردد.
اگر انسان براي مدتي به طور مداوم ذهن و افکار خود را روي جنبه هاي زيباي زندگي متمرکز کند به مرور زمان مثبت انديش شده و به طور اتوماتيک وار ذهن همواره خاطرات و جنبه هاي زيبايي زندگي را در نظر مي گيرد و توجه دارد و باعث نشاط دروني مي شود.
يکي از بهترين منابع براي چنين موضوعي ، خاطرات لحظات خوش زندگي در گذشته و يادآوري اين خاطرات و خيالپردازي هاي مثبت براي آينده است.
زماني که به خاطرات خوش گذشته فکر مي کنيم سيگنال هاي مثبت به ضمير ناخودآگاه خود مي فرستيم و به ما احساس شادي و نشاط مي دهد
شادی حالت مثبتی است كه در انسان به
وجود می‌آید و در مقابل غم و اندوه قرار دارد و معمولاً منجر به رفتاری می‌شود كه بر آن حالت شادی‌كنان گفته می‌شود  ، یعنی فرد در حال شادی كردن است .
شادی و نشاط در قرآن كریم اغلب با الفاظی هم‌چون فرح ، فرحوا ، تفریح ، تفرحوا ، تفرحون ، یفرح ، فرحون و فرحین آمده است
فرح در قرآن در چند معنا به كار رفته است ؟
1- سركشی و بدمستی كه درباره‌ی آن خداوند می‌فرماید : « إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْفَرِحِینَ »
2- خوشنودی و رضا كه خداوند می‌فرماید : « مِنَ الَّذِینَ فَرَّقُوا دِینَهُمْ وَكَانُوا شِیَعًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَیْهِمْ فَرِحُونَ »
3- شادمانی و خوش‌حالی كه در این باره خداوند می‌فرماید: « فَرِحِینَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَیَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُواْ بِهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ  »
در همه‌ی موارد « فرحین » به معنای آنان كه شاد و مسرورند ، آمده است . اما در جایی از قرآن مهر و محبت الهی نسبت به تعریف « فرحین » نفی شده است و اشاره شده كه « فرحین » از محبت خداوند دور شده‌اند ، كه این سوره درباره‌ی قارون است . در این‌جا كلمه‌ی « فرح » به معنای « بطر » یعنی چیزی که لازمه ی فرح و خوش‌حالی و فرح مفرط و  بیش از حد كه آخرت را از یاد می‌برد  ترجمه شده است .چنین فرحی چون مانع از محبت خداوند است ، نهی شده و در این‌جا « فرحین » به معنای «اشرین» و «بطرین» ؛ است یعنی كسانی كه شكر خداوند را به خاطر آنچه بر آن‌ها عطا فرموده ، به جای نمی‌آورند و به متاع دنیوی و لذات نفسانی  ، آن‌قدر در رسیدن به این لذّات غوطه‌ور شده كه از توجه به اعمال صالح و تلاش برای انجام آن بازمانده است .
سرگرمی‌های لذت بخش و هدف دار در كلام امام رضا (ع) این گونه وصف شده‌است : از لذائذ دنیوی نصیبی برای كامیابی خویش قرار دهید و خواهش های دل را از راه‌های مشروع برآورید، مراقبت كنید كه در این كار به مردانگی و شرافت شما آسیب نرسد و دچار اسراف و تند روی نشوید ، تفریح و سر‌گرمی ‌های لذت‌‌بخش ، شما را در اداره ی زندگی یاری می‌كند و با كمك آن بهتر در امور دنیوی خویش موفق خواهید شد
اهمیت شادی و تفریح در آموزه‌‌های دینی ؛
دین اسلام كه به همه‌ی ابعاد حیاتی انسان توجه کرده و متناسب با نیازهای واقعی  وی برنامه‌هایی ارائه كرده است . درمورد شادی و نشاط و عوامل نشاط‌انگیز را كه لازمه‌ی یك زندگی موفق است  مواردی رابه انسان معرفی و توصیه می‌كند .
امام علی(ع) می‌فرماید : شادی باعث انبساط روح و ایجاد وجد و نشاط می‌شود .
عوامل شادی آفرین :
اسلام دین شادی وحلاوت و نشاط است ، اما شادی آمیخته با فساد را تجویز نمی‌كند و برای مسلمانان سبك‌سری ، هرزگی و توهین را به بهانه شادی روا نمی ‌دارد . خداوند می ‌فرماید : در رأس همه ی عوامل شادی و نشاط ایمان به خدا و تقوای الهی است و در سایه دین است كه شادی واقعی به‌دست خواهد آمد .
یكی از راه‌های بدست آوردن شادی و نشاط پایدار ومعنوی ، استفاده از رهنمودهای دین در كم كردن وابستگی‌ها به‌دنیا و آرزوهای دور و دراز در رسیدن به مظاهر دنیا و به‌طور كلی زهد و قانع بودن است . زیرا هر چه وابستگی انسان به مظاهر دنیا و مال و منال و لذّت‌های گذرا بیشتر باشد ، غم و افسردگی بیشتری را به دنبال خواهد داشت .
یكی دیگر از عوامل شادی آفرین در زندگی انسان تفریح و است . روح انسان به تفریح و نیاز دارد. به‌طوری كه تفریحات سالم از بهترین شادی ها و لذت‌های سالم و نشاط‌آور انسان است .
طبق کلام خدا ومعصومین هرچه در زندگی گناه نباشد ،زندگی شیرین تر و شادی در آن بیشتر جریان دارد  قرآن می فرماید :كسانی كه تقوا داشته باشند ، زندگی‌شان شیرین می شود . « وَ أَنَّهُ هُوَ أَضْحَكَ وَ أَبْكى » آیه‌ی قرآن است ،می فرماید : شاد کردن و گریاندن دست خدا است .
خداوند در قرآن كریم به سیاحت و سفر امر فرموده‌است تا انسان هم از سرنوشت و سرگذشت گذشتگان آگاهی یابد و عبرت گیرد و هم از زیبایی طبیعت بهره ببرد و شادمان شود.
ورزش و بازی نیز از جمله عوامل شادی محسوب می ‌شود . ورزش از كارهای نشاط‌آوری است كه رهبران دینی به آن عنایت داشته و به بعضی از ورزش‌ها به خاطر اینكه در ورزیدگی وفنون رزمی و دفاعی تأثیر دارند ، بیشتر توجه شده‌است.
  قرآن می فرماید :كسانی كه تقوا داشته باشند ، زندگی‌شان شیرین می شود . « وَ أَنَّهُ هُوَ أَضْحَكَ وَ أَبْكى » آیه‌ی قرآن است ،می فرماید : شاد کردن و گریاندن دست خدا است .خیلی از اوقات اتفاق افتاده که در ظاهر به خاطر کاری ناراحتی پیش آمده اما چون آن مورد ، صبغه ی دینی داشته بلافاصله از راه دیگری خوشحال شده ایم و بالعکس ، از موردی  به خوشحالی کذایی رسیده ایم که به چشم به هم زدنی آن شادی از ما سلب شده است .پس می توان به این نکته ی اساسی و مهم رسید که از راه گناه لذت واقعی نخواهیم برد.
حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: مواقع تفریح و شادمانی فرصت است،( اافراد عاقل فرصت ها را مغتنم می شمارند و از آن ها به نفع خوشبختی و سعادت خویش استفاده می کنند.
حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: فرح و شادمانی باعث بهجت و انبساط روح و مایه ی تهییج وجد و نشاط است.
حضرت رسول اکرم  (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: مخلوق خداوند عموماً عیالات خدا هستند و محبوب ترین فرد نزد خداوند کسی است که به عیالات خدا نفعی برساند و خانواده ای را شاد نماید.
حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: که خداوند به داود پیغمبر وحی فرستاد ای داود به وجود من شادی کن و از یاد من لذت ببر و با مناجات من متنعم باش.
حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: شایسته است مسلمان عاقل ساعتی از روز خود را برای کارهایی که بین او خداوند انجام می گیرد اختصاص دهد و ساعتی برادران ایمانی و دوستان خود را ملاقات کند و در امور معنوی و اخروی با آنان گفتگو نماید و ساعتی نفس خود را با لذائذ و مشتهیاتش که گناه نباشد آزاد بگذارد و این ساعت لذت، آدمی را در انجام وظائف دوساعت دیگر کمک می کند.
تقسیم ساعات
حضرت امام رضا (علیه السلام) فرموده اند: کوشش کنید اوقات  روز شما چهار ساعت باشد. ساعتی برای عبادت و خلوص با خدا، ساعتی برای  تامین معاش ، ساعتی برای آمیزش و مصاحبت با برادران مورد اعتماد و کسانی که شما را به  عیوبتان آگاه می سازند و در باطن نسبت به شما  خلوص و صفا دارند  و ساعتی را به تفریحات ولذائذ خود اختصاص دهید و از مسرّت و نشاط ساعت تفریح نیروی انجام وظائف ساعات دیگر را تأمین نمائید.
رسول اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) بر مردمی از انصار که مشغول تیراندازی بودند گذر کرد و داوطلب شد که در مسابقه ی آن ها شرکت کند، فرمودند: من با گروهی که ابن اردع در آن است همکاری می کنم. دسته ی مقابل با شنیدن سخن آن حضرت از تیراندازی دست کشیدند و گفتند گروهی که رسول اکرم در آن تیراندازی کند هرگز مغلوب نخواهد شد. برای آن که مسابقه تعطیل نشود، حضرت فرمودند: من با هر دو گروه همکاری می کنم. مجدداً مسابقه شروع شد و پیغمبر با هر دو دسته تیراندازی کرد.
حضرت امام صادق (علیه السّلام)شخصاً در مسابقه ی تیراندازی حاضر می شد و در شرط بندی آن شرکت می فرمودند.
شناوری برای جوانان یکی دیگر از ورزش های مفید و ثمربخش  و از  تفریحات سالم و نشاط آور است که مورد توجّه پیشوای اسلام قرار گرفته و پیروان خود را به فراگرفتن آن تشویق کرده است.
رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: به فرزندان خود تیر اندازی و شنا  بیاموزید. شنا عضلات را به حرکت در می آورد، بدن را به فعّالیّت وامیدارد، جسم را تقویت می کند و به آدمی نیرو می بخشد. شنا در ساعات فراغت یکی از وسائل سرگرمی و تفریح و مایه ی شادمانی و مسرّت است. به علاوه کسی که شنا می داند قادر است در موقع پیش آمد خود را از آب برهاند یا غریبی را نجات دهد.
مسافرت
رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در وصایای خود به حضرت علی (علیه السّلام) فرموده اند: سزاوار نیست انسان عاقل به سفر برود مگر برای سه منظور 1- برای تجارت و تحصیل درآمد و اصلاح معاش 2- برای نیل به کمالات معنوی و تعالی روح و ذخیره ی معاد 3- برای تفریح و تفرّج و جلب لذائذ مباح.

معجم‌ مقایس‌اللغة
مصباح‌المنیر ، ج 2، ص 638
مفردات الفاظ قرآن ، ص 628
قصص ، 76
روم ، 32
آل‌عمران ، 170
الحسب والیغفن فی‌القرآن‌الكریم ، ص 246
معجم مقایس اللغة
المیزان ، ج 16، ص 110 و الدرالمنثور ، ج 6 ، ص 438
التحریر والتنویر ، ج  20، ص 178
همان ،ج 20،ص180
تربیت ، ص 54
بحارالانوار ، ج75 ،ص321
نهج البلاغه ، ص995
بحارالانوار ، ج 73 ، ص91 بحارالانوار ،ج75،ص 322
نجم /43
فهرست غرر ، ص 157
فهرست غرر، ص157
بحار17،صفحه208
کافی 2 ، ص164
سفینه 2 ، لها،ص519
امالی صدوق ، ص118
کافی 5 ، ص87
بحار17 ،صفحه208
مستدرک 2ص208
مبسوط ، سبق ورمایه
وسائل 4 ، ص231
جعفریات ، ص 98
وسائل 3 ، ص177
تبیان
زهرا جلالی
تنظیم: کوثر شکیب انصاری