ساقی کوثر

اینترنت به عنوان یکی از مهم ترین ابداعات بشر در قرن اخیر، با قابلیت های متعدد و گسترده اش، بخش های مختلف زندگی انسانی را تحت تأثیرات مثبت و منفی خود قرار داده است. هدف اصلی اینترنت، برداشتن فاصله جغرافیایی میان انسان های سراسر دنیا و ایجاد تحول در عرصه ارتباطات و تبادل اطلاعات است.

همه ی ما لذت استفاده از اینترنت و به دنبال آن حضور در شبکه های مجازی و ایجاد ارتباط با دنیای وسیع مجازی را تجربه کرده ایم، اما باید در نظر داشت تأثیراتی که فضای مجازی بر روی ذهن و روان و در نتیجه زندگی انسان می گذارد، چگونه است؟ پیامدهای آن مثبت است یا منفی؟ آیا می توان فضای مجازی را جایگزین خوبی برای فضای حقیقی دانست؟

در اینجا آثار و پیامدهای استفاده از شبکه های مجازی را باهم بررسی می کنیم:

آثار مثبت

1- افزایش اعتماد به نفس

افرادی که در فضای مجازی حضور پیدا میکنند، به دلیل عدم شناخته شدن از سوی مخاطبان می توانند آزادانه اظهار نظر کرده و به دنبال آن نظرات سایر کاربران را نقد و تحلیل کنند و این امر موجب افزایش حس اعتماد به خویشتن در آن ها می شود.

2- آشنایی با افراد، جوامع و فرهنگ های مختلف

وجود زبان های مختلف در رسانه های اجتماعی، امکان حضور تمام افراد جامعه را فراهم می کند که می توانند فرهنگ حاکم بر جامعه خود را به معرض دید عموم بگذارند. اینکه یک جوان بتواند با امثال خود در کشورهای دیگر جهان ارتباط برقرار کند، باعث می شود تا این رسانه ها به مکانی تبدیل شوند که وی بتواند فرهنگ ها و آداب و رسوم کشور خود را به دیگران معرفی کند و به اشتراک بگذارد.

3- امکان ارتباط بادوستان و آشنایان

شبکه های مجازی امکان ارتباط مستمر با دوستان و کسانی که دیر زمانی است از آن ها بی خبریم و یا به دلیل دوری مسافت ارتباط کمی با آن ها داشته ایم را برقرار می سازد.

دوستانی را که زمان درازی است ندیده ایم، بار دیگر می بینیم و در مجموعه ای گسترده تر، به دوستیمان ادامه می دهیم. می توانیم از کتاب ها، فیلم ها، سلایق و عقاید یکدیگر استفاده کنیم و آن ها را با سایر دوستانمان به اشتراک بگذاریم؛ آن هم با چند کلیک. در حالی که این کارها، پیش تر بسیار وقت گیر بودند و نیاز به حوصله فراوانی داشتند و همه اینها در نهایت، به رشد فکری و تکامل دسته جمعی کاربران کمک می کند.

و دیگر مزایا از جمله انتشار سریع اخبار و اطلاعات، شکل گیری خرد جمعی و … .

پیامدهای منفی استفاده از شبکه های مجازی:

1- ایجاد افسردگی در نوجوانان و جوانان 

بنا به گزارشی که در مجله سایبرسایکلوژی با عنوان «رفتار و شبکه‌های اجتماعی» به چاپ رسید بیانگر این بود که نوجوانانی که بیش‌ازاندازه از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، سلامت روانی نامناسبی دارند.

تحقیق دیگری نیز در این زمینه صورت گرفته است که نشان می‌دهد افراد پس از استفاده بیش‌ازاندازه از فیس‌بوک احساس افسردگی می‌کنند. این تحقیق علت این موضوع را تمایل افراد به مقایسه سطح اجتماعی خودشان با دوستانی می‌داند که در ساعاتی خاص در این شبکه‌ها حضور دارند.

مرکز سلامت انگلیس که درگذشته از بنیاد سلامت جهانی خواسته بود تا سطح سلامت ملی را افزایش دهد، می‌گوید: «کودکانی که بیش از 4 ساعت در روز به صفحات نمایش نگاه می‌کنند، در معرض شدید خطر افزایش مشکلات روانی قرار دارند.»

2- انزوا و دور ماندن از محیط های واقعی اجتماع

جامعه مجازی، هیچ وقت جایگزین جامعه واقعی نخواهد گردید؛ زیرا انسان نیاز دارد دیده شود، ارتباط چشمی، لمسی و فیزیکی برقرار کند؛ اما فضای مجازی نه تنها هیچ یک از این نیازها را برطرف نمیکند بلکه فرصت حضور در فضای حقیقی و ارتباط با همسانان را از انسان میگیرد.

3- انحراف جنسی و بلوغ زودرس

یکی از مهمترین پیامدهای منفی شبکه های اجتماعی برای نوجوانان، ورود به محیط های مسموم و غیراخلاقی است که مشاهده عکس ها و فیلم های چنین محیط هایی موجب بلوغ زودرس در آنان می شود. همچنان که انحراف جنسی و کشیده شدن به سمت دوستی با جنس مخالف را در پی خواهد داشت.

4. نقض حریم خصوصی افراد

معمولاً شبکه های اجتماعی ابزارها و امکاناتی را در اختیار کاربران خود قرار می دهند تا آن ها بتوانند تصاویر و ویدئوهای خویش را در صفحه شخصی خود قرار دهند. همین طور، کاربران می توانند اطلاعات شخصی خود را نیز در این شبکه ها قرار دهند.

مشکلاتی از قبیل ساخت پروفایل های تقلبی در شبکه های اجتماعی و عدم امکان کنترل آن ها به دلیل حجم بالای این هرزنامه ها، باعث می شود که افرادی با پروفایل های تقلبی به شبکه های اجتماعی وارد شوند و با ورود به حریم های خصوصی افراد مورد نظر، تصاویر و اطلاعات آن ها را به سرقت برده و شروع به پخش تصاویر در اینترنت کنند.

5. تبلیغات ضد دینی و القای شبهات

در شبکه های اجتماعی اینترنتی نیز مانند سایر رسانه ها، افراد و گروه های مغرض با اهداف از پیش تعیین شده و با شیوه های مخصوص، اقدام به تبلیغات ضد دینی و حمله به اعتقادات مذهبی می نمایند. گاه پس از تحقیق و ریشه یابی درمی یابیم که هدف اصلی گردانندگان برخی از این شبکه ها، دین زدایی و حمله به مقدسات بوده است.

حال که پیامدهای منفی اعتیاد به شبکه های مجازی را دانستیم، آیا نباید استفاده از آن را محدود کنیم؟

چه راهکاری برای برون رفت از اعتیاد به شبکه های مجازی توصیه می شود:

با در نظر گرفتن آثار سوء و مُضرّ فضاهای مجازی، تفریحات ورزشی و فیزیکی سالم و همچنین نهادینه شدن فرهنگ ورزش در جامعه می تواند موجب تخلیه انرژی افراد و بخصوص جوانان شود و جایگزین استفاده افراطی از شبکه های مجازی گردد.

از سویی دیگر والدین باید این نکته را در نظر داشته باشند که به صورت دوره ای برای فرزندانشان وقت کافی بگذارند و با مدیریت کامل خود، سرگرمی هایی همچون سینما، تئاتر و حتی رفتن به یک رستوران را در برنامه زندگی خود بگنجانند و زندگی فرزندانشان را به خوبی رصد نمایند.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاطمه شیزاده

تنظیم: مریم فروزان کیا

قرآن هم این آیه را دارد که پیامبر، به زنان و دخترانت و نیز به زنان مؤمنین بگو خود را بپوشانند تا شناخته شوند و مورد اذیت قرار نگیرند»۱ و این جلباب مشخص می‌کند حجاب چه چیزی است و حدود شرعی حجاب و نوع پوشش چگونه باید باشد و تفسیر این آیه و معنای کلمه جلباب آن را به‌خوبی مشخص می‌کند در کتاب‌های فقهی و رساله‌ها به‌صراحت آمده که تکلیف یک زن مسلمان برای داشتن حد ظاهری حجاب را مشخص می‌کند.

حجاب نتیجه نهایی باورهای ماست، اگر آن باورها وجود نداشته باشد و درست نشود، در بهترین حالت تظاهر ایجاد می‌شود و به عبارت بهتر، آنچه یک خانم درمجموع از حجاب و پوشش خود به همراه رفتار و کردار خود نشان می‌دهد، نتیجه باورهای اوست.

شاید تابه‌حال برای شما هم پیش‌آمده باشد که باخانمی بدحجاب روبرو شده باشید که از وضعیت نابسامان حجاب و پوشش در جامعه گله کند و وضع آشفته پوشش، چه خانم‌ها و چه آقایان، داد او را هم درآورده باشد! و بعد در دل از خود پرسیده باشید که اگر حجاب و پوشش خوب است، پس چرا گوینده‌اش به آن عمل نمی‌کند؟

واقعیت این است که وضعیت حجاب و تلقی که هر یک از آدم‌های جامعه ما از آن دارند و نوع پایبندی آنها به حجاب که تنها پوشش ظاهری نیست و به قول محمدرضا زائری، نتیجه نهایی باورهای ماست، به یک آش شله‌قلمکار و ملغمه‌ای از انواع مغلطه‌ها و برداشت‌های نادرست از حجاب تبدیل‌شده و خلاصه هرکسی از ظن خودیار این وضعیت شده و هر کس به گمان خود راهی را می‌رود.

در ایران امروز ما، انواع و اقسام پایبندی به حجاب را می‌توان یافت؛ از افرادی که درجه اعلای پوشیده بودن یعنی چادر را برگزیده‌اند تا آنها که چادر را در انواع سبک‌ها و مدهای جدیدش امتحان می‌کنند؛ این طیف گسترده کم‌کم به‌جایی می‌رسد که مثلاً بلوز و شلوار و یک روسری سبک را حجاب می‌داند و بالاخره آنها که اصلاً حجاب موها را قبول ندارند و می‌گویند حجاب یعنی رفتار سنجیده و درست و تا آن دسته که کلاً هیچ‌چیز را قبول ندارند! و نه رفتار با نامحرم و نه حجاب ظاهری و نه هیچ‌چیز دیگر جزء خط و قرمزهایشان به‌حساب نمی‌آید و عملاً ولنگاری می‌کنند و از اینکه به این صفت هم شناخته شوند هیچ ابایی ندارند.

اما واقعاً حقیقت حجاب چیست؟ آیا اینکه هر کسی به ظن خود و مطابق با آنچه در خانواده خود دیده، ‌عمل کند، به صلاح می‌رود و کارش درست است؟ و اصلاً اگر کسی به حجاب و درست و غلط بودن آن اعتقاد نداشته باشد و صرفاً آنچه را انجام دهد که دوست دارد، نتیجه‌ای روی دیگر رفتارها و اتفاقاتی که در زندگی‌اش می‌افتد و راه‌هایی که پیش پایش قرار می‌گیرد،‌ ندارد؟

واقعیت این است که همان‌طور که به‌ حق از قول فعال فرهنگی و خوش‌فکر کشورمان آقای زائری نقل کردیم حجاب نتیجه نهایی باورهای ماست، اگر آن باورها وجود نداشته باشد و درست نشود، در بهترین حالت تظاهر ایجاد می‌شود و به عبارت بهتر، آنچه یک خانم درمجموع از حجاب و پوشش خود به همراه رفتار و کردار خود نشان می‌دهد، نتیجه باورهای اوست و سبکی از زندگی او در زندگی خانوادگی و در اجتماع را رقم می‌زند که با سبک زندگی و نتیجه زندگی خانمی که پوشش متفاوتی دارد، کاملاً متفاوت است. یعنی دو راه کاملاً متفاوت که مقصدشان کاملاً متفاوت است. البته از این‌ جهت روی رفتار و سبک زندگی در کنار پوشش ظاهری تأکید می‌کنیم که می‌دانیم هم قرآن در آیات مختلف روی هر دو بعد رفتار زنان تأکید کرده و هم نتیجه آن را در جامعه امروزمان می‌توانیم ببینم.

قرآن هم این آیه را دارد که پیامبر، به زنان و دخترانت و نیز به زنان مؤمنین بگو خود را بپوشانند تا شناخته شوند و مورد اذیت قرار نگیرند»۱ و این جلباب مشخص می‌کند حجاب چه چیزی است و حدود شرعی حجاب و نوع پوشش چگونه باید باشد و تفسیر این آیه و معنای کلمه جلباب آن را به‌خوبی مشخص می‌کند در کتاب‌های فقهی و رساله‌ها به‌صراحت آمده که تکلیف یک زن مسلمان برای داشتن حد ظاهری حجاب را مشخص می‌کند. اما در کنار این آیه، قرآن آیاتی هم درباره رفتار زنان و دختران دارد که چگونه باید رفتار کنند و چگونه رفتار نکنند مثل که «در رفتارتان به‌گونه‌ای نباشید که دل بیماردلان به لرزه درافتد»۲ یا خداوند درباره رفتار دختران حضرت شعیب این‌گونه بیان می‌کند که: «راه رفتنشان هم حیا بود و هم وقار» ۳.

حالا آیات حجاب را بگذاریم در کنار تفاسیری که درباره حدود حجاب و رفتار زنان داریم و برسیم به آنچه اسلام به‌ عنوان یک رفتار صحیح برای خانم‌ها و دختران معرفی کرده است؛ نتیجه‌اش را اگر به جامعه خودمان هم بیاوریم می‌توان کنار هم نشستن رفتار و پوشش ظاهری را در کنار هم به‌عنوان حجاب بشناسید. مثلاً بارها دیده‌اید که رفتار مردان با زنانی که چادر دارند، اما رفتارشان به یک خانم محجبه نمی‌خورد، مثلاً بلند می‌خندند،‌ شوخی‌های زننده انجام می‌دهند، آرایش صورت نامناسب دارند و درمجموع رفتارشان با چیزی که پوشیده‌اند تطابق ندارد،‌ دقیقاً مانند رفتار با افرادی است که این پوشش ظاهری را هم ندارند و اتفاقاً طرف مقابل این‌گونه افراد،‌ از تناقض پوشش و رفتار این خانم‌ها این پیام را می‌گیرد که این پوشش از سر اجبار است و اگر شرایط مهیا شود، این پوشش هم نخواهد ماند…

پس طبیعی است که وقتی حجاب ظاهری باحجاب رفتاری یک خانم همراه نباشد، نتیجه‌ای که خداوند از وضع قانون حجاب دنبال می‌کرده که همان شناخته شدن به عفت و مورد اذیت و آزار واقع نشدن است، به دست نمی‌آید، چون حجاب تنها آن لباس نیست هرچند بخشی از آن است. یک خانم مسلمان می‌تواند باحجاب باشد و لباس مناسبی که چادر هم نباشد با رعایت حدود فقهی بپوشد، رفتار متین و درست داشته باشد و اتفاقاً حجابش از کسی که چادری پوشیده و رفتار زننده‌ای دارد، کامل‌تر باشد. چراکه حجاب نتیجه باورهایی ماست.

و این حجاب از نظر خداوند و رسولش هم نتیجه ایمان و باور به اسلام معرفی‌شده است، ‌اسلامی که مجموعه‌ای از رفتار برای سبک زندگی را معرفی می‌کند و می‌خواهد ظاهر و رفتار باهم متناسب باشد و آنچه به‌عنوان حجاب می‌پوشیم واقعاً تفاوتی بین ما به‌عنوان یک زن مسلمان و دیگران ایجاد کند.

۱.«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ وَ بَنَاتِکَ وَ نِسَاء الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ»

۲.« فَلاَ تَخْضَعْنَ بالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبهِ مَرَضٌ»

۳. «تَمْشِی عَلَى اسْتِحْیَاء»

منبع: دخت ایران